Perubatan herba atau fitoterapi merujuk kepada penggunaan tumbuh-tumbuhan atau bahagian-bahagiannya untuk merawat pelbagai jenis penyakit dan menjaga kesihatan. Sejak ribuan tahun, perubatan herba telah menjadi sebahagian penting dalam kehidupan manusia di seluruh dunia. Sebelum wujudnya perubatan moden dan farmaseutikal, manusia bergantung sepenuhnya kepada tumbuh-tumbuhan untuk merawat penyakit, meningkatkan kesejahteraan, dan mengatasi cabaran kesihatan harian.

Sejarah Awal Perubatan Herba

Penggunaan herba dalam perubatan telah direkodkan sejak tamadun awal. Tamadun seperti Mesir Purba, India, China, dan Mesopotamia telah mencatatkan penggunaan tumbuhan sebagai rawatan dalam teks-teks kuno.

1. Perubatan Herba di Mesir Purba
   Rekod penggunaan herba di Mesir Purba ditemui dalam Papyrus Ebers, sebuah dokumen yang bertarikh sekitar 1500 SM. Ia mencatatkan pelbagai jenis herba yang digunakan untuk merawat penyakit seperti bawang putih, aloe vera, jintan hitam, dan ketumbar. Herba-herba ini digunakan untuk tujuan perubatan dan juga sebagai sebahagian daripada ritual keagamaan.
2. Perubatan Herba di India (Ayurveda)
   Di India, sistem perubatan tradisional yang dikenali sebagai Ayurveda telah diamalkan selama lebih 5000 tahun. Ayurveda mementingkan keseimbangan dalam badan dan roh, dan herba memainkan peranan penting dalam rawatan. Tumbuhan seperti kunyit, halia, neem, dan ashwagandha digunakan untuk menyembuhkan pelbagai penyakit dan meningkatkan kesihatan.
3. Perubatan Herba di China (Perubatan Tradisional Cina)
   Perubatan tradisional Cina (TCM) juga mempunyai sejarah panjang yang dikaitkan dengan penggunaan herba. Salah satu teks terpenting ialah Shen Nong Ben Cao Jing, yang dikatakan berasal dari sekitar 2000 tahun yang lalu. Buku ini mengandungi lebih daripada 300 jenis herba yang digunakan untuk merawat penyakit. Antara herba terkenal dari TCM ialah ginseng, akar licorice, dan daun ginkgo biloba.
4. Perubatan Herba di Yunani dan Rom Purba
   Tamadun Yunani dan Rom juga mempunyai sejarah perubatan herba yang kaya. Ahli falsafah Yunani terkenal seperti Hippocrates dan Dioscorides menyumbang kepada pengetahuan herba dengan menulis teks mengenai perubatan tumbuhan. Materia Medica, yang ditulis oleh Dioscorides, mengandungi lebih 600 ramuan herba dan penggunaannya dalam perubatan. Herba seperti rosemary, thyme, dan oregano digunakan untuk tujuan perubatan pada zaman ini.

Perkembangan Perubatan Herba di Dunia Melayu

Dalam konteks dunia Melayu, perubatan herba juga mempunyai sejarah yang panjang. Sejak zaman nenek moyang, masyarakat Melayu menggunakan herba untuk merawat penyakit, menambah kecantikan, serta menguatkan badan. Tumbuhan seperti tongkat ali, kacip fatimah, daun pegaga, dan halia banyak digunakan dalam amalan perubatan tradisional.

1. Pengaruh Islam dan Perubatan Tradisional
   Selepas kedatangan Islam ke Alam Melayu, penggunaan herba dalam perubatan tradisional Melayu turut dipengaruhi oleh perubatan Arab dan Parsi. Herba-herba yang terdapat dalam amalan perubatan Nabi (Tibb Nabawi) seperti habbatus sauda (jintan hitam) dan minyak zaitun mula digunakan secara meluas dalam amalan perubatan tempatan.
2. Penggunaan Herba Dalam Rawatan Tradisional Melayu
   Dalam budaya Melayu, terdapat pelbagai amalan perubatan berasaskan herba, seperti mandian herba, pemakaian herba untuk luka, serta penggunaan minuman herba untuk kesihatan dalaman. Herba bukan sahaja digunakan untuk rawatan fizikal, tetapi juga sebagai alat pemulihan rohani dalam amalan bomoh dan dukun.

Kepentingan Perubatan Herba pada Zaman Moden

Walaupun perubatan moden kini mendominasi penjagaan kesihatan, perubatan herba terus memainkan peranan penting dalam kehidupan ramai individu, terutamanya dalam perubatan tradisional di banyak negara. Ia juga mendapat perhatian daripada komuniti sains yang mula mengkaji herba untuk mencari rawatan semula jadi yang lebih berkesan dan selamat.

Kajian moden ke atas herba seperti kunyit, ginseng, daun zaitun, dan echinacea telah mengesahkan beberapa manfaat kesihatan yang telah lama dipercayai. Malah, sebahagian besar ubat-ubatan moden berasal daripada sebatian yang ditemui dalam tumbuhan.

Kesimpulan

Perubatan herba adalah salah satu bentuk perubatan tertua di dunia yang telah digunakan oleh pelbagai tamadun. Meskipun perubatan moden terus berkembang, penggunaan tumbuhan sebagai rawatan kesihatan masih relevan dan terus diamalkan. Dengan gabungan pengetahuan tradisional dan kajian saintifik, herba akan terus menjadi sebahagian penting dalam perubatan global, membantu manusia mencapai kesejahteraan yang holistik.